KANAL7 DIŞ HABERLER SERVİSİ BARTU EKEN

İran ve Irak ortasındaki bağlantıları bin yılları aşan tarihi bir derinliği içeriyor. Yüzyıllar boyunca bölgenin baskın gücü olan Türk imparatorluğu, farklı İranlı hanedanların Irak üzerindeki siyasi hayallerini gerçekleştirmesini engellemişti. Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda, Sünni dünyanın koruyucusu olan Osmanlı İmparatorluğu’nun çökmesi İran’ın bölgede etkisini artırması için uygun bir ortam doğurdu.

Şah İstek Pehlevi 1925’te taç giyer giymez bağımsızlığını kazanmaya çalışan ülke üzerindeki baskısını artırdı. Pehlevi bu çerçevede Kürt muhalif kümelerle alakasını yapısal hale getirdi. İngiltere’nin ülkeden çekilmesinden sonra kurulan güçlü Baas iktidarı İran’ın Irak üzerindeki tahakküm planlarını dengelemeyi başardı. Fakat muhaliflere karşı kimyasal silah kullanma ve Kuveyt’in işgali üzere adımlarla Irak evvel kapsamlı yaptırımlara akabinde da işgale uğradı. Bu durum, İran için Safevilerden beri aradığı fırsatı sağladı. İran, 2003’ten itibaren klasik olarak hamilik sav ettiği Şii kümeler ve Kürt hareketler üzerinden Irak’taki nüfuzunu eşsiz ölçüde artırmaya başladı.

Şüpheli bir helikopter kazasında hayatını kaybeden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin akabinde, 9. Cumhurbaşkanı seçildi Mesud Pezeşkiyan. Birinci yurt dışı gezisini Irak’a yapma kararı aldı. Basra, Erbil ve Süleymaniye’yi ziyaret etti. Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’ndeki temaslarında Kürtçe konuşmalar yaparak Irak hükümetine de aba altından sopa göstermiş oldu.

PEZEŞKİYAN BİRİNCİ YURT DIŞI ZİYARETİNDE IRAK’I ZİYARET ETTİ

Tahran yeniden de Erbil’le uzaklıklı bir alakaya sahip. Destekledikleri Haşdi Şabi milisleriyle Peşmerge ortasında sık sık gerginlik yaşanıyor. İran kimi vakit Irak Kürt Bölgesel İdaresi topraklarında füze ve SİHA atakları da düzenliyor. ABD tarafından istediği müdafaayı elde edemeyen Erbil’se birçok hususta Bağdat ve Tahran karşısında geri adım atmak zorunda kalmış durumda.

İran’ın Barzaniler idaresindeki Erbil’e karşı tek kozu Bağdat’taki nüfuzu değil. Talabani aşiretinin hakim olduğu Süleymaniye, Tahran’ın yakın işbirliği içinde bulunduğu başka bir güç odağı. Örneğin, dönemin İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, 2017 Referandumu sonrası vefat eden eski Irak Cumhurbaşkanı ve Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin kurucusu Celal Talabani’nin cenazesine gitmiş; Ve kelam konusu özel bağların altını çizmişti.

İran, Irak Kürtleri ortasındaki görüş ayrılıklarını derinleştirmeyi amaçlayarak rejim karşısı İranlı Kürt örgütleri huduttan uzaklaştırıyor. Son Kerkük valiliği seçiminde görüldüğü üzere Şii Araplarla KYB’nin işbirliği bu cephe için alanda somut kazanımlara yol açabiliyor. Bununla birlikte, KYB’nin CENTCOM ile koordineli olarak terör örgütü PKK ve YPG ile askeri işbirliği yaptığı da biliniyor. Ankara bu sebeple Süleymaniye’ye uçuş kısıtlaması dahil çeşitli önlemlere başvurdu ve KYB’nin hakimiyeti altındaki bölgelerde SİHA operasyonlarını ağırlaştırdı. Türkiye ayrıyeten son yıllarda düzenlediği maksatlı operasyonlarla terör örgütü PKK’nın çok sayıda elebaşını etkisiz hale getirdi.

İRAN KALKINMA YOLU PROJESİ’NİN DIŞINDA KALDI

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 13 yıl ortadan sonra Nisan 2024’te gerçekleştirdiği Irak gezisi esnasında imzalanan kapsamlı işbirliği mutabakatıyla; Ankara sırf bölge için kıymetli bir gelecek vaat eden Kalkınma Yolu Projesi üzere çok uluslu bağlantısallık projelerini hayata geçirmekle kalmadı. Birebir vakitte, Irak içindeki askeri varlığını ve operasyonlarını büyük ölçüde yasallaştırdı. Böylelikle merkezi hükümetin terör örgütü PKK’yı yasaklı örgütler listesine almasıyla önemli bir hukuksal ve diplomatik yer kazanmayı başardı.

Bu duruma eş vakitli olarak terör örgütü PKK’nın Türk SİHA’larına karşı kullandığı silah ve teknolojilerin de gelişme gösterdiği görüldü. Irak ordusu içinden birtakım kümelerin özellikle Kerkük’te çeşitli provokasyonlara giriştiği gözler önüne serildi. Bu durumu art plandaki güçlerin Ankara-Bağdat bağlantılarının gelişmesine ve 40 yıllık terör örgütü PKK kartının zayıflamasına yönelik reaksiyonu olarak yorumlamak mümkün.

İran, yabancı güçlerin memleketler arası konjonktürdeki gelişmeler sonucunda yakın bir gelecekte bölgeden çekilmek zorunda kalacağını pahalandırıyor. Tahran’ın Arap müttefiklerinin tüm davetine karşın İsrail’in peş peşe düzenlediği küçük ataklarına karşılık vermekten kaçınmasında; Ve misilleme saldırısını belgisiz bir geleceğe ertelemesinde bu durumun tesiri olabilir. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, Pezeşkiyan’ın yeni devir siyasetlerinin Reisi’den farklı olacağına inanmak pek mümkün görünmüyor.

İRAN’IN IRAK’TAKİ EN BÜYÜK YARDIMCISI EĞİTTİKLERİ SİLAHLI Şİİ MİLİSLER

Irak, ABD işgalinden sonra caydırıcı bir askeri güce sahip değil. Ülke içinde bulunan Şii Milisler de İran’ın bölgedeki en büyük denetim aracı olarak göze çarpıyor. Ve kelam konusu gücün dağıtılması yakın gelecekte neredeyse imkansız. İran’ın Kalkınma Yolu Projesi’nin dışında kalmasıysa hayli dikkat cazip. Körfez’in ve Türkiye’nin bölgedeki tesirini artırdığına dair büyük bir işaret.

Ancak Irak hala İran’ın askeri takviyesine bel bağlamak durumunda. Çünkü DEAŞ ve PKK terör örgütlerine karşı ordu birliklerinin ABD ve İran dayanağı olmadan çaba edebilmesi çok sıkıntı. Münasebetiyle kısa vadede İran’ın Irak üzerindeki etkisinin kırılacağına inanmak gerçekçi bir yaklaşım olmayacaktır..