Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2021-2023 Hayat Tabloları bilgilerine nazaran Tunceli, 80,8 yılla doğuşta beklenen ömür mühletinin en yüksek olduğu vilayet oldu. Tunceli’yi 79,7 yıl ile Şırnak ve Mardin takip ederken beklenen hayat müddetinin en düşük olduğu vilayet ise 76,1 yıl ile Kilis oldu. Kilis’i, 76,2 yıl ile Gaziantep ve 76,8 yıl ile Adana izledi.

Peki Tuncelilileri uzun ömürlü yapan etkenler neler? Kentte yaşayan İbiş Tan (77), uzun ömrün doğal beslenme kaynaklı olduğunu belirterek, “Dağlarımızda pak hava var. Kentte fabrika yok, içme sularımız tertemiz. Dağlarımızda birçok şifalı ot var. Biz tereyağı, çökelek, peynir, ışkın, mantar, şifalı otlar yiyoruz. Bir de kul hakkı yemiyoruz. Bundan ötürü da uzun yaşıyoruz” dedi.

Organik eser tüketip, uzun ve sağlıklı yaşadığını belirten Gülizar Uçar da, “Buğdayımızı kendimiz grup hasat edip, ekmeğimizi kendimiz yapıyoruz. Kendimize ilişkin olan havuçların, sütünden ayranımızı, yoğurdumuzu, çökeleğimizi yapıp onu tüketiyoruz. Burada fabrika yok, fabrikanın berbat dumanı yok. Havamız, suyumuz tertemiz zira ormanımız çok. Sıhhatimizi biz bunlara borçluyuz. Paketli katkı unsuru bulunan eserleri tüketmiyoruz, organik eserleri tüketiyoruz. Bu türlü olunca da uzun yaşıyoruz” diye konuştu.

Tunceli’de bir pazar yeriFotoğraf: DHA

Tunceli’nin havasının hoş ve pak olduğunu vurgulayan Hıdır Coşkun (70) ise “Tunceli insanı genelde doğal besleniyor, hayvansal besinler tüketiyor. Havamız da çok hoş. Bundan ötürü da sağlıklı ve uzun yaşıyor” dedi.

Havası temiz

Kişi başına 29 bin 426 metrekare orman alanı ile Tunceli, ülke genelinde havası en pak dört vilayet ortasında yer alıyor. Sarp dağların arasında kurulu kent, el değmemiş doğasıyla birçok bitki tipine mesken sahipliği yapıyor. Bitki örtüsü bakımından çok güçlü olan kentteki Munzur Vadisi Ulusal Parkı’nın florasında bin 518 çeşitli bitki kaydı bulunuyor. Bunlardan 277’si endemik çeşide sahip iken 43 çeşidi yalnızca Munzur Dağları ve etrafında yetişiyor. Güçlü ve pak su kaynakları ile flora zenginliği ile bilinen kentte, arıcılık ve küçükbaş hayvancılık yaygın yapılıyor.

Hayvancılıkla uğraşan üreticiler süt eserlerini günlük olarak kentteki tüketicilerle buluşturuyor. Ayrıyeten bir yakasında Munzur başka yakasında Pülümür Çayı olan bu çayların kent merkezinde birleştiği kentte, dut pekmezi, polen kıymeti yüksek olan çiçek balı, kuru fasulye, kaya tuzu, tek dişli dağ sarımsak, tulum peyniri, şişelenmiş Munzur suyu üzere birçok organik eser, ülke pazarının yanı sıra Avrupa ülkelerine de ihraç ediliyor.

Tunceli, Türkiye’de ortalama hayat müddetinin en yüksek olduğu ilFotoğraf: DHA

Eğitim düzeyi ve sıhhat okuryazarlığı yüksek

İl Sıhhat Müdürü Doktor Muhammed Duran da kentteki insanların eğitim ile sıhhat okuryazarlık oranının yüksek olduğunu ve bundan ötürü vatandaşların uzun ömürlü olduğunu belirterek şöyle konuştu:

“Bireysel faktörlerin yanında sosyoekonomik faktörler, eğitim, sıhhat okuryazarlığı, sağlıklı beslenme ve fizikî aktivitelerin burada değerli bir rol oynadığını görmekteyiz. Tunceli vilayetimizde eğitim düzeyi nitekim çok yüksek, sıhhat okuryazarlığı çok yüksek, fizikî aktivite, eğitim düzeyine bağlı olarak burada çok yüksek. Birebir vakitte sıhhat okuryazarlığı ve aile hekimliklerime düşen nüfus 2 bin 500’ün altında. Hasebiyle hastaneye, aile tabiplerine, birinci basamaklara ulaşımın kolay olması ve yaşlı nüfusun burada çok fazla olması, meskende sıhhat hizmetlerini çok daha rahat ulaşılabiliyor olmasıyla birlikte eğitim düzeyinin hayat ömrünü uzattığını düşünmekteyiz.”

Vatandaşların sıhhat hizmetini alma noktasında da çok şuurlu olduğunu belirten Duran, “Çünkü eğitim düzeyleri ile sıhhat okuryazarlıkları yüksek. Burada ayrıyeten doğal beslenme hakikaten ön planda. Burada tarım ve hayvancılık hakikaten çok yüksek bir oranda. Burada her şeyin aslında doğalını beşerler tercih ediyor. Biz de hakikaten burada bunları gözümüzle görüyoruz. Doğal beslenme kültürünü Tunceli halkı benimsemiş. Organik beslenme alışkanlığı, hakikaten uzun yaşamada değerli bir katkı sağlamaktadır” diye konuştu.

DHA / BK,ET

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?