rcan Müftüoğlu, Pozitif-iz Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Başkan Bora ve Olumlu Hayat Derneği Dernek Koordinatörü Yağmur Şenoğuz’un iştirakleriyle gerçekleşen toplantıda HIV alanında hakikat bilinen yanlışlar, Türkiye ve dünyadan aktüel bilgiler ve HIV’le ilgili kamuoyu farkındalığını artırmaya yönelik adımlar konuşuldu. 

“HIV artık çaresiz bir enfeksiyon değil”

Erken teşhis ve aktif tedavi usulleri sayesinde HIV ile yaşayan bireylerin hayatlarına sağlıklı bireyler olarak devam edebildiğini vurgulayan HIV Enfeksiyonu Derneği Başkanı Prof. Dr. Fehmi Tabak, Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Programı’na nazaran dünyada yaklaşık 39 milyon insanın HIV ile yaşadığını söyledi ve şu bilgiyi paylaştı: “Türkiye’de HIV hadiselerinin artışı dikkat çekici boyutlarda. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 2024 prestijiyle Türkiye’de kayıtlı HIV olumlu birey sayısı 40 bini geçti.” 

Uzmanlara göre Türkiye tedaviye erişim ve tedavi başarısı mevzularında maksatlara yakın olsa da test ve teşhis alanında ne yazık ki amaçların gerisinde kalıyor. Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Özgür Günal’a göre damgalanma ve ayrımcılık korkusu, HIV testi yaptırmanın ve tedaviye başlamanın önünde kıymetli bir mani: “Tanıdaki yetersizlik ve gecikme meselelerini aşmak için istekli danışmanlık ve test merkezlerinin (GDTM) sayısının artırılması gerekiyor. Lakin Türkiye’de yalnızca beş vilayette, toplam altı GDTM bulunuyor.”

“HIV el sıkışarak, tıpkı bardaktan su içerek bulaşmaz”

HIV teşhisinde anonimliğin çok değerli olduğunu vurgulayan Güneydoğu Nöroloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mustafa Kemal Çelen, dünyada kendin yap testlerin yanı sıra “checkpoint” ismi verilen süratli test noktalarının yaygınlaştığını belirtiyor ve ekliyor: “Ülkemizde tüm sıhhat kurumlarında HIV testi yapılıyor. İstanbul, İzmir, Ankara ve birkaç kentte daha bulunan GDTM’lerde ise anonim HIV testi yapılıyor. Ayrıyeten HIV alanında test farkındalığının artırılması emeliyle Kasım ve Mayıs aylarını kapsayan Avrupa HIV Testi Farkındalık Haftası, geçen yıldan beri Türkiye’de de hayata geçiriliyor. Hafta boyunca, fiyatsız ve kimlik bilgisi vermeden test yaptırabilecek yerler ve bilgileri paylaşılıyor.”   

HIV’le ilgili ön yargılar ve yanlışsız bilinen yanlışlar, HIV testi yaptırma konusunda çekimserliğe yol açarak enfeksiyonun ilerlemesine ve yayılmasına yol açıyor. AIDS ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Derneği Üyesi Uzm. Dr. İlkay Akbulut toplumda hâlâ HIV’in gündelik temasla bulaştığına dair yanlış bir inanışın varlığından bahsediyor ve şöyle devam ediyor: “HIV el sıkışarak, birebir bardaktan su içerek, tıpkı tuvalet yahut havluyu kullanarak bulaşmaz. Bu ön yargıları aşıp gerçek bilgiyi topluma yaymalıyız.”

“HIV olumlu bireyler HIV’le enfekte olmamış bebekler dünyaya getirebiliyorlar”

HIV AIDS Korunma ve Eğitim Derneği & Güneydoğu Nöroloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Üyesi Prof. Dr. Yeşim Taşova ise HIV enfeksiyonunda en savunmasız kümenin bayanlar olduğunu söylüyor. Teşhisini bilmeyen ve tedavi almayan HIV ile enfekte gebelerin gebelik mühletince, doğum sırasında ve emzirmeyle bebeğe gerekli tedbirler alınmadığı için HIV bulaştırabildiğini belirten Taşova, şu bilginin altını çiziyor: “Ne memnun bize ki, ileri tıbbi uygulamalar sayesinde HIV olumlu şahıslar HIV’le enfekte olmamış bebekler dünyaya getirebiliyorlar.”

“Etkin tedavi alan bireyler, HIV’i cinsel partnerlerine bulaştırmıyorlar”

Uzmanlar HIV’i, bir pandemi olarak tüm dünyayı etkileyen bir halk sıhhati sorunu olarak nitelendiriyor. Dünya Sıhhat Örgütü tarafından resmi olarak onaylanan ‘B=B’, yani ‘Belirlenemeyen = Bulaş(tır)mayan’ unsurunun çok değerli bir kavram olduğunu vurgulayan Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği HIV Çalışma Kümesi Başkanı Doç. Dr. Asuman İnan, HIV ile yaşayan bireylere teşhis konulmasının en kıymetli basamak olduğunu, antiretroviral tedavi sayesinde kandaki virüs ölçüsü belirlenemeyen seviyeye düşürüldüğünde, bu bireylerin enfeksiyonu cinsel yolla bulaştıramayacaklarını vurguluyor: “Bu nedenle bugünden başlayarak test farkındalığını ülkemizde artırmayı önemsiyoruz.”

“HIV’in bulaşma yollarıyla ilgili yanlış bilgiler hâlâ yaygın”

HIV tanısı almak tedavi için çok kritik bir eşik olsa da teşhis alan bireylerin çoklukla birden fazla duygusal ve fizikî zorlukla karşı karşıya kaldığını belirten Pozitif-iz Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Başkan Bora, teşhis sonrasındaki duygusal süreci şöyle özetliyor: “İlk basamakta, tanıyı öğrenmekle birlikte ağır bir şok, dehşet, hüzün, öfke yahut inkâr üzere hisler yaşanabiliyor. Bu süreç, HIV ile ilgili toplumsal damgalanma ve yanlış bilgilerin bireyde oluşturduğu telaşlarla daha da güçlü bir hale gelebiliyor. Bu nedenle HIV ile yaşayanların Derneklere bağlı çalışan bir akran danışmanından takviye alması son derece değerli.”

Özellikle gençlere ve bayanlara yönelik farkındalık ve eğitim programlarıyla bilgi eksikliğini gidermeye çalıştıklarını belirten Türkiye Aile Sıhhati ve Planlaması Vakfı Genel Koordinatörü Nurcan Müftüoğlu, HIV’in bulaşma yolları, korunma yolları ve tedavi imkanları konusunda bilgi eksikliklerinin hâlâ yaygın olduğunu söylüyor. 

Gilead Türkiye Pazara Erişim ve Kurumsal Bağlantılar Yöneticisi Toros Şahin, “Gilead olarak 1987’den bu yana HIV sıhhat seyahatine dönüştürücü bir katkı verdik. Bilhassa 1990’ların ortasından bu yana HIV’in ölümcül olmaktan çıkıp kronik bir enfeksiyona dönüşmesine yalnızca geliştirdiğimiz tedaviler ile değil tüm paydaşlarımızla ortak çalışarak teşhis ve tedavi sunumunu da yine şekillendirecek halde öncülük ettik. Bu kapsamda ülkemizde 2007’den bu yana yıllara yayılmış olarak Hayat Bulan Fikirler dayanak programı, Zeroing In HIV Bağış Programı, memleketler arası bağışlar üzere dayanaklar, HIV/AIDS Siyaset Raporu, Covid-19 Sonrası HIV Siyasetleri Raporu üzere sıhhat siyasetine yönelik çalışmalarla Sıhhat Bakanlığı’nın 2019-2024 HIV Amaçlarına takviye olduk. 2025 ve sonrasını kapsayacak yeni planda Türkiye’deki HIV enfeksiyonunun yayılım suratının azaltılabilmesi için dünyada uygulanan birçok âlâ uygulamalara dair bilgilerimizi tüm paydaşlarımız ile paylaşarak ülkemize uygun bir hareket planı oluşturulmasına dayanak olmaya hazırız.” formunda konuştu.

Pozitif Ömür Derneği Dernek Koordinatörü Yağmur Şenoğuz ise HIV hakkında gerçek bilgilerin yayılmasını sağlamanın damgalamayı ortadan kaldırmanın birinci adımı olduğuna dikkat çekiyor: “Bu gayeyle bilhassa gençlere ve geleceğin sıhhat profesyonellerine yönelik eğitim programları ve seminerler düzenliyoruz. Bir yandan da birçok zorlukla karşı karşıya kalan HIV ile yaşayan şahısların ve yakınlarının yanındayız. Dayanak ve danışmanlık hizmetlerimizi fiyatsız, saklılık ve mahremiyet içinde sunarak, bu süreçte kimseyi yalnız bırakmıyoruz. Alanında uzman çalışanlar eşliğinde HIV ile yaşayan bireyler ve yakınları için toplumsal hizmet danışmanlığı, psikososyal dayanak, türel danışmanlık ve akran danışmanlığı hizmetleri veriyoruz. “

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı