Uluslararası Ceza Mahkemesi, İsrail Başbakanı Netanyahu hakkında ‘savaş suçu’ işlediği gerekçesiyle emri çıkarttı. Peki, Ucm nedir? Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) görevleri nelerdir? Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) kimleri yargılayabilir?

UCM NEDİR?

Uluslararası Ceza Mahkemesi (kısaca UCM), kuruluş belgesi Roma Statüsü olan, savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım suçları ve saldırı suçlarına bakan uluslararası bir mahkemedir. 1 Temmuz 2002 tarihinde kurulmuş ve 11 Mart 2003 tarihinde çalışmaya başlamıştır. Mahkeme binası “Ev Sahipliği Anlaşması” yaptığı Hollanda’nın Lahey kentinde bulunmaktadır. Mahkemeye 124 ülke taraf olmuştur.

İnsancıl hukuk kapsamındaki kimi suçları kovuşturan ve 20. yüzyılın sonlarında kurulup 21. yüzyılda uluslararası insancıl hukukun egemenliğine katkı yapan mahkemedir. Mahkemenin yargı yetkisine giren soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve saldırı suçunun yeryüzünde işlenmiş en ciddi suçlar olduğu ve bu suçların gerçekte dünyanın barış, güvenlik ve esenliğini tehdit eden eylemler olduğu, Roma Statüsü’nün Dibace bölümünde de ifade edilmektedir.

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ KİMLERİ YARGILAYABİLİR?

UCM sadece kişileri yargılayabilir. Devletleri yargılama yetkisine sahip değildir. Yargılanacak kişinin taraf ülke vatandaşı olması gerekir.

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ YARGI SÜRECİ NASIL İŞLER?

Roma Statüsü olayların mahkeme önüne 3 farklı şekilde gelebileceğini belirtiyor:

• Mahkeme savcısı, sadece mahkemenin söz konusu suçu ya da bireyleri yargılama yetkisi var ise; kurban ya da ailesini de içerecek şekilde herhangi bir kaynaktan gelen bilgiye dayanarak, işlenmiş bir ya da birden fazla suçun söz konusu olduğu bir durum hakkında soruşturma başlatabilir.
• Roma Statüsü’nü onaylayan devletler, sadece mahkeme yargılama yetkisini haizse, işlenen bir veya birden fazla suçun olduğu bir durumun soruşturulması için savcıdan talepte bulunabilirler.
• BM Güvenlik Konseyi, işlenen suçun bir veya birden fazla olduğu bir durumu soruşturması için savcıdan talepte bulunabilir. 1. ve 2. yöntemlerin tersine, suçlar Roma Statüsü’nü onaylamayan bir devletin topraklarında vuku bulmuş veya böyle bir devlet vatandaşı tarafından işlenmiş olsa bile BM Güvenlik Konseyi olayı savcıya bildirdiği zaman UCM yargı yetkisine sahip olacaktır. Bununla birlikte, bu durumların her birinde bir soruşturma açılıp açılmayacağına ve soruşturma üzerinde temellenen hukuki onaya bağlı olan bir davanın açılıp açılmayacağına karar vermek, devletlerin ya da Güvenlik Konseyi’nin değil, UCM savcısının takdirine bağlıdır.

ULUSAL CEZA MAHKEMESİ ORGANLARI NELERDİR?

Roma Statüsünün 34. maddesinde Mahkemenin organları belirtilmiştir;

• Başkanlık
• Temyiz Bölümü, Yargılama Bölümü ve Ön-Yargılama Bölümü
• Savcılık Bürosu
• Yazı İşleri Bürosu

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ (UCM) NE ZAMAN KURULDU?

Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kurulması için ilk çalışmalar 1998 yılında Birleşmiş Milletler’in önderliğinde Roma’da toplanan bir konferansta başladı. 17 Temmuz 1998’de Uluslararası Ceza Mahkemesini kuran Roma Statüsü 7 ret oyuna karşılık, 120 kabul oyuyla ve oy çokluğu ile (21 çekimser) kabul edildi Roma Statüsü suçları, mahkemenin nasıl çalışacağını ve devletlerin mahkeme ile işbirliği için ne yapmaları gerektiğini tanımlar.

Statü gereğince, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin faaliyete geçebilmesi için 60 ülkenin onayı beklendi ve 11 Nisan 2002 tarihinde söz konusu 60 onaya ulaşıldı. 15 Nisan 2015 tarihi itibarıyla 139 devlet tarafından imzalamış ve 123 devlet tarafından onaylanmıştır. Roma Statüsü’nü imzalamak onaylamak anlamına gelmemektedir.

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ’NİN NETANYAHU KARARINA HANGİ ÜLKELER TEPKİ GÖSTERDİ?

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Gazze’de işlenen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Galant hakkında tutuklama emri çıkardı. Beyaz Saray, UCM’nin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama emri çıkarmasına tepki gösterdi.

Arjantin, tutuklama emri çıkarılmasına tepki gösterdi. Arjantin Devlet Başkanlığı Basın Biriminden yapılan açıklamada, “UCM’nin, İsrail Başbakanı ve eski Savunma Bakanı hakkında tutuklama emri çıkarmasına kesinlikle katılmıyoruz. Bu karar, Hamas ve Hizbullah gibi terör örgütlerinin sürekli saldırıları karşısında İsrail’in meşru savunma hakkını göz ardı ediyor” ifadesi kullanıldı.

Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Christophe Lemoine, Netanyahu hakkındaki tutuklama emrini ülkesinin uygulayıp uygulamayacağı konusunda net bir cevap vermeyerek, bu konunun hukuki olarak çok ihtiyatlı davranmayı gerektiren bir durum olduğunu belirtti.