Ölüm kavramının çocuğun gelişim seviyelerine ve yaş periyoduna nazaran farklı biçimde anlatılması gerektiğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun çocuklara asla palavra söylenmemesi gerektiğini vurguladı. 5 yaşına kadar olan devirdeki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini belirten Şendil, “uyudu” ya da “uzaklara gitti” halindeki açıklamaların çocuğun başını karıştırdığını, yanlış açıklamaların çocukta uyku sıkıntılarına ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık problemlerine yol açabileceği ikazında bulundu. Çocukların kayıplar karşısında endişe, keder, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabileceğini kaydeden Şendil, “Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı biçimlerde yas tuttuğu anlatılabilir” dedi. 

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, vefat ve yas kavramları hakkında çocuklara nasl yaklaşılması gerektiğine ait değerlendirmede bulundu.

Çocukların mevt kavramını, gelişim seviyelerine ve yaşlarına nazaran farklı formlarda algıladığını belirten Şendil, “Böyle bir durumla karşılaştıklarında ebeveynlerin çocuklarına yaklaşım biçimleri, çocuklarının vefata dair hislerini anlamalarını ve bu hisleri sağlıklı bir biçimde yaşamalarını sağlar” dedi. 

Açıklama çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmalı

“Çocukların mevtle ilgili his ve niyetlerini söz etmeleri yetişkinlerden farklıdır” diyen Şendil, “Sabırlı, açık ve sevgi dolu bir yaklaşımla onları desteklemek, bu güçlü süreci daha sağlıklı bir formda atlatmalarını sağlar. Öncelikle mevt hakkında çocuklara yapılacak açıklamalar, onların yaş ve gelişim düzeyine nazaran farklılaşabilir hasebiyle yapılacak her türlü açıklamanın buna uygun olması hatırlanmalıdır” dedi. 

Dürüstçe karşılık verilmeli

Hangi yaş ve gelişim düzeyi olursa olsun ebeveynlerin çocuklarına palavra söylememesinin kıymetli olduğunu kaydeden Şendil, “Çocuklar vefatla ilgili birçok soru sorabilir. Ebeveynlerin sabırlı olması ve çocuklarının sorularına dürüstçe cevap vermesi, gerçekleri onlarla sevgi dolu bir biçimde paylaşmaları çok kıymetlidir.  Yanıtını bilmedikleri sorularla karşılaştıklarında ise ‘bu bahiste emin olmadıklarını ancak birlikte düşünebileceklerini’ söyleyebilirler” diye konuştu.  

Dolaylı tabirler başlarını karıştırır

5 yaşına kadar olan devirdeki çocuklara somut ve kolay açıklama yapılması gerektiğini söyleyen Şendil, “Yaklaşık 5 yaşına kadar çocuklar, mevt kavramının kalıcı olduğunu anlamakta zorlanırlar.  Onlara kaybedilen kişi hakkında somut ve kolay tabirlerle açıklama yapılabilir. Örneğin ‘Deden öldü, o artık bizimle olamayacak…’ üzere. Dolaylı tabirler yahut aldatıcı açıklamalar yapmak onların başlarını karıştırır.  Bilhassa de bu yaş çocuklarına ‘Uyudu’ ya da ‘Başka bir yere gitti’ üzere yapılan yanlış açıklamalar onlarda uyku problemlerine ya da yakınlarından hiç uzak duramama üzere bağımlılık meselelerine yol açabilir” ihtarında bulundu. 

Açık ve dürüst bir biçimde nedenleri ile açıklanmalı

6 ile 9 yaşları ortasında olan çocukların vefatın kalıcı ve geri döndürülemeyen bir süreç olduğunu anlamaya başladığını kaydeden Şendil, “Muhtemelen mevt kavramını daha çok yaşlılıkla ilişkilendirirler.  Kayıp, bir yaşlı yakın ise ona açık ve dürüst bir halde bu kaybı açıklamak ve mevtin doğal bir süreç olduğunu söylemek gerekir. Beklenmeyen bir vefat yaşandığında ise bu durum açık, dürüst bir formda ve nedenleri ile açıklanabilir” dedi. 

10 yaşından sonra vefatın gerçek olduğunu anlıyorlar

10 yaş ve üstünde olan çocukların ise artık vefatın gerçek ve kozmik olduğunu anladığını tabir eden Şendil, “Ölüm kavramı ve sonuçları hakkında daha derin manalar üzerine düşünebilirler. Kaybın uzun periyodik sonuçlarını daha âlâ öngörebilirler. Bu yaşlardaki çocuklarla daha detaylı ve duygusal istikametleri içeren konuşmalar yapılabilir” dedi.

Duyguların ihmal edilmemesi de önemli

“Çocuklara yapılacak açıklamalar kıymetlidir fakat hislerin ihmal edilmemesi de bir o kadar önemlidir” diyen Şendil, “Yaşanan kayıp, bireylerde derin ıstıraba yol açacağı için ebeveynlerin bu hisleri ne kendileri ne de çocukları için yadsımamaları gerekir. Çocuklar kayıplar karşısında endişe, hüzün, suçluluk, öfke üzere karmaşık hisler yaşayabilir. Bu hislerin doğal olduğu, ebeveynin kendisinin de bu hisleri yaşadığı ve herkesin farklı formlarda yas tuttuğu anlatılabilir” diye konuştu.

Çocukların ebeveynlerinin hislerini gözlemleyerek kendi hislerini nasıl tabir edeceklerini öğrendiklerini belirten Şendil, “Ebeveynlerin hüzün yahut ağlama üzere yansılarını onlarla paylaşmaları, çocuklara hislerin bastırılmaması gerektiğini öğretir” dedi.

Çocuklar cenaze merasimine götürülmeli mi?

Prof. Dr. T. Gül Şendil, 7 yaşından büyük çocukların cenaze, dua yahut öteki bir anma ritüeline dahil etmenin, kaybı anlamalarına ve vedalaşmalarına yardımcı olabileceğini söyledi. Şendil, “Ritüelleri onlara evvelce açıklamak ve istekli olup olmadıklarını sormak değerlidir. Ayrıyeten ölen yakının anısına çiçek ya da ağaç dikilmesi, nizamlı mezar ziyaretleri, anı kitabı ya da albümü oluşturulması çocukların yasını sağlıklı yaşamalarına yardımcı olabilir” tavsiyesinde bulundu. 

Bazı durumlarda çocukların kayıptan sonra ağır endişe, öfke yahut hüzün üzere belirtiler gösterebileceğini söz eden Şendil, bu çeşit durumlarda bir çocuk psikoloğu ya da terapistten yardım almanın yararlı olabileceğini söyledi.  

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı