Sansasyon, reyting ve etkileşim alma odaklı haber lisanının hâkim olduğu bir medyada, bilimsel bilginin çoklukla dikkat alımlı başlıklarla hudutlu kaldığına dikkat çeken uzmanlar, bilimin dikkat çekme odaklı yüzeysel sunumunun bilimsellikten uzaklaşmaya neden olabileceğini söylüyor.

Bilimin yalnızca ‘anlaşılabilir’ değil, tıpkı vakitte ‘doğru’ bir formda aktarılmasının öncelikli olması gerektiğine vurgu yapan Bağlantı Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bilim insanlarının nitelikli bir biçimde medyada yer alması büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu görünürlük, ferdî imajlarının yahut tanınan kültürün bir kesimi haline gelme riskleri taşıyor.” dedi. 

Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, reyting telaşıyla bilimin ticari bir eser haline getirilmesinin hem bilimsel etik hem de toplumsal bilgi anlayışı açısından tehlike taşıdığını kaydetti. 

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, bilginin demokratikleşmesi ve bilimin ticarileşmesi ortasındaki hassas istikrara dikkat çekerek, günümüzdeki bilim irtibatının dinamiklerini kıymetlendirdi.

Bilim insanlarının ‘pop yıldızı’ kimliğine indirgenmesinin sakıncaları…

Bilim insanlarının medyada yer almalarının, bilgiyi kitlelere ulaştırmanın tesirli yollarından biri olarak değerlendirilebildiğini söz eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Zira bu görünürlük sayesinde daha fazla insan, bilimin sunduğu gerçekleri daha kolay kavrayabilir. Lakin burada bilimin popülerleştirilmesiyle bilimsel derinliğin daha anlaşılır kılınması ortasında ince bir çizgide istikrar kurulması gerekmektedir. Bilime yönelik genel farkındalığın sonlu olduğu toplumlarda bu şekil popülerleşme hareketleri, bilim insanlarını daha geniş kitlelere tanıtabilir lakin bunun tesiri uzun vadeli olmazsa kalıcı dönüşüm sağlayamaz. Bu açıdan bilim insanlarının ‘pop yıldızı’ kimliğine indirgenmesi, bilimin araçsallaştırılmasına ve toplumsal değişim dinamiğini kaybetmesine sebep olabilir.” dedi.

Kişisel imaj, bilimin önüne geçmemeli!

Bilim insanlarının medyada daha görünür olmasının, bilimsel bilginin popülerleşmesine katkı sağlayabileceğini lakin bunun medyanın yaklaşımına bağlı olduğunu belirten Dr. Kabaş, şöyle devam etti:

“Sansasyon, reyting ve etkileşim alma odaklı haber lisanının hâkim olduğu bir medyada, bilimsel bilgi çoklukla sadece dikkat alımlı başlıklarla hudutlu kalır. Bilimin dikkat çekme odaklı yüzeysel sunumu, eleştirel düşünme kültürünü baltalayabilir. Dahası bilimsellikten de uzaklaştırabilir. Bu doğrultuda bilimin yalnızca ‘anlaşılabilir’ değil, tıpkı vakitte ‘doğru’ bir biçimde aktarılması öncelikli olmalıdır. Gerçek manasıyla bilimsel bilginin popülerleşmesinde bu durumlara dikkat edilmelidir. Ayrıyeten bilim insanlarının nitelikli bir formda medyada yer alması büyük bir sorumluluk gerektiriyor. Bu görünürlük, şahsî imajlarının yahut tanınan kültürün bir modülü haline gelme riskleri taşıyor. Hasebiyle, bilim beşerinin akademik derinliği, hususla alakası, etik pahaları ve bilimi popülerleştirirken sunduğu doğruluk ve sadelik, bu sürecin muvaffakiyetle yönetilmesi açısından belirleyici oluyor.”

Popüler olmak mı, tarafsız kalmak mı?

Medyada görünürlüğün bilim insanlarının akademik prestijini hem güçlendirme hem de zayıflatma potansiyeline sahip olduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Doğru sunulduğunda bu görünürlük bilimsel bilginin yayılmasına ve bilime olan itimadın artmasına katkı sağlıyor. Bilim insanlarının medya aracılığıyla yaptıkları açıklamalar, bilimin değerini vurgulamak ve karmaşık problemleri geniş kitlelerin anlayabileceği bir lisanla sunmak açısından hayli pahalıdır. Medyada görünürlük, bilginin yüzeyselleştirilmesi yahut sansasyonelleştirilmesi üzere riskler de taşıyor. Bilim insanı açısından da tanınan olmakla tarafsız kalmak ortasındaki tansiyon, bilimsel duruşun nesnelliğini tehdit edebilir. Bu doğrultuda yalnızca medyatikleşmiş bir bilim insanı figürünün inşası, bilimsel bilginin ferdî algılar ve karizmalar üzerinden şekillenmesine neden olacaktır.” diye konuştu.

Bilimin eğlenceli sunumunun avantajları ve dezavantajları…

Bilimin eğlenceli bir formda sunulmasının bilimsel bilgiyi daha geniş kitlelere ulaştırmak için tesirli bir sistem olabileceğini söz eden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Doğru tasarlanmış cümbüş odaklı anlatımlar, bilimsel bahislerin karmaşıklığını azaltabilir lakin çok kolaylaştırma yahut dikkat cazip başlıklar uğruna bilgiyi çarpıtma, bilimin yanlış anlaşılmasına yol açabilir. Bu durumda sonuçlar hayli ziyan verici bir niteliğe bürünebilir. Bilimi popülerleştirme gayreti, onu daha erişilebilir ve anlaşılır kılarken, bilimsel doğruluk ve etik bedellerin korunması hayati ehemmiyettedir. Sansasyonel sunumlar yahut süratli tüketim kültürüne uygun bilgiler hem bilim insanlarının prestijini zedeler hem de halkın bilime olan inancını azaltabilir. Bu durum, cümbüş dileğinin bilimi ticari bir eser üzere ele almasıyla sonuçlanabilir.” halinde konuştu.

Popülerlik arayışı, bilgi kirliliğine neden olabilir!  

Sosyal medyanın bilim insanlarının halkla kurduğu bağlantıda kıymetli bir rol oynadığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şöyle devam etti:

“Sosyal medya, bilimsel bilgilerin hem daha süratli bir formda yayılmasını sağlamakta hem de görece karmaşık bahisleri anlaşılır hale getiren yaratıcı içerikler üretme fırsatı sunmaktadır. Kitle açısından da uzmanlara direkt erişebilmek, bahse ait farklı bilim insanlarının çalışma ve fikirlerini görebilmek açısından da ehemmiyet taşıyor. Lakin bilim insanlarının ferdî markalarını inşa etmeleri, akademik özgürlüğü ve eleştirel bakış açılarını tehdit edebilir. Kişinin bilim insanı tanımlamasını yüzeysel bir formda üzerinde taşımasının oluşturduğu inanç bağı, yakın devirde de gördüğümüz pek çok örnekte olduğu üzere, farklı meselelere da yol açabiliyor. Akademik derinlikten uzaklaşan içerikler, bilimsel doğruluğu gölgede bırakabilir ve popülerlik arayışı, bilgi kirliliğine neden olabilir. Toplumsal medya ortamının, algoritmik işleyişini de dikkate aldığımızda, ekseriyetle sansasyonel ve dikkat alımlı içerikleri daha çok deverana soktuğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle, toplumsal medyanın bilimsel irtibatı geliştirmenin yanı sıra bilimin lisanını ve fonksiyonunu yavaşça değiştirme potansiyeli taşıdığı da göz önünde bulundurulmalıdır.”

Popülerleşen bilim insanlarının ticari çıkarlarla bağlantılı olması itimadı zedeleyebilir

Bilim insanlarının tanınan figürler olarak algılanmasının, halkın bilime olan inancını artırma potansiyeli taşıdığını lakin bu durumun yalnızca popülerlik arayışına dönüştürülmemesi gerektiğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, “Bilginin toplumsallaştırılmasında bildirinin taşıyıcısına duyulan itimat hayati kıymet taşımaktadır. Bu inanç alakasının sürdürülebilmesi için, bilim insanlarının şeffaf, tarafsız ve tenkide açık bir duruş sergilemeleri gerekmektedir. Medyada popülerleşen bilim insanlarının siyasi yahut ticari çıkarlarla bağlı olması, inancı zedeleyecek ve dahası bilimsel ortamı tam karşıtı bir atmosfere sürükleyecektir.” dedi.

Bilim beşerlerine tesirli irtibat teknikleri konusunda takviye sağlanmalı

İletişim uzmanlarının, bilginin geniş kitlelere anlaşılır ve tesirli bir halde taşınmasını sağlayacak köprü rolünü üstlenmesi gerektiğini de vurgulayan Dr. Kabaş, “İletişim uzmanları, bilim beşerlerine tesirli irtibat teknikleri konusunda takviye sağlanması ve bilimsel bilginin medyaya yanlışsız formatta sunulmasına teşvik edilmesi açısından ehemmiyet taşımaktadır. Hakikat yapılandırılmış bildiriler, bilimin topluma nezdindeki karşılığını güçlendirebilir ve bilim insanlarının kitlelere ulaşmasında daha tesirli bir rol oynayabilir.” diye konuştu.

Reyting uğruna bilim insanları tartışmalı bahislere çekilmemeli

Reyting korkusuyla bilimin ticari bir eser haline getirilmesinin hem bilimsel etik hem de toplumsal bilgi anlayışı açısından tehlike taşıdığını kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Denizcan Kabaş, şunları kaydetti:

“Medya, süratle tıklanabilir, kolaylıkla etkileşim alabilir ve dikkat cazip içerikler üretirken, bilim insanları da bazen bu sistemin kesimi haline gelerek bulgularını sansasyonelleştirebiliyor. Fakat bu durum, bilimin temel prensiplerine ziyan verebiliyor. Medya kuruluşları reyting uğruna bilim insanlarını tartışmalı hususlara çekerek tarafgirlik ve kutuplaşmayı körükleyebiliyor. Bu süreç, bilimin güvenilirliğini değil toplumsal algıda itibarsızlaşmasını artırabilir. Bunu aşmak için, bilim insanlarının ve medya profesyonellerinin bir istikrar kurması gerekmektedir. Bilimin geniş kitlelere ulaşması değerli lakin bu süreçte etik prensiplerden ve bilimsel doğruluktan taviz verilmemesi gerekir. Bilim insanları, irtibat marifetlerini geliştirmeli ve medyaya sundukları içeriklerde bağlamı koruyarak kamuoyunu eğitici bir rol üstlenmelidir. Medya ise reyting odaklı değil, topluma sorumlu yayıncılık anlayışıyla yaklaşmalıdır. Bilim ve medya ortasındaki bu etkileşim, dikkatle yönetildiğinde toplum için bir aydınlanma aracına dönüşebilir aksi takdirde hem bilime hem de toplumun bilgiye olan itimadına ziyan verir.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı