Günümüzde bilgisayar ve akıllı aygıtların ağır kullanımı, kas, bağ ve tendon üzere yumuşak dokularda çeşitli rahatsızlıklara yol açıyor. Bilhassa uzun periyodik fare kullanımı, el ve bileklerde tekrarlayan hareketler nedeniyle yumuşak doku hasarlarına neden olabilir. Ofis çalışanları ortasında sıkça rastlanan bu rahatsızlıklar, çalışma ortamının ergonomik düzenlemeleri ve yanlışsız ekipman kullanımı ile önlenebilir. Çakmak Fazilet Hastanesi’nde vazife yapan Fizik Tedavisi ve Rehabilitasyon Prof. Dr. Hasan Dursun, çalışma ve ömür kaidelerinin ergonomik prensiplere nazaran düzenlenmesinin, kümülatif travmalara bağlı yumuşak doku hasarlarının azaltılmasında değerli olduğunu vurguluyor. 

Yumuşak doku nedir?

Yumuşak dokuların kıymetine dikkat çekilmesi gerektiğini belirten Dursun, dokular maharet gerektiren ince yahut kuvvet gerektiren kaba hareketleri sağlar, istikrar ve postürü korurlar. İster hareket edelim, isterse hareketsiz duralım, bu dokular daima bir tansiyon ve gerilim altındadırlar. Bu nedenle sıklıkla yaralanırlar. Bu yaralanmalar çoklukla ağrılıdır. Eklem ağrıları daha çok bu dokuların yaralanmalarından kaynaklanır ve “romatizma” terimi de çoklukla bu yaralanmaları tanımlamak için kullanılır.

‘Yumuşak doku’ dendiğinde eklemlerin etrafındaki dokular anlaşılır. Bu dokular ve vazifeleri aşağıdaki halde özetlenebilir:

• Kas (adale): Kısalıp uzayarak eklemleri hareket ettirir.
• Fasya (kas kılıfları ve cilt altı doku): Kasları sararak birbirine ve deriye bağlar.
• Tendon (kiriş): Kası kemiğe bağlar, tansiyonu kemiğe aktarır.
• Ligament (bağ): İki kemiği birbirine bağlar.
• Aponevroz ve retinakulum: Tendona yahut ligamente emsal fasya.
• Kapsül: Eklem boşluğunu çevreler ve kemikleri birbirine bağlar. Ligamente misal.
• Bursa (kese): Kemik ve tendon ortasında bulunan yastıklar, tendonu sürtünmeye ve sıkışmaya karşı korur.
• Periferik hudut ve hudut kökleri: Duyu ve hareketle ilgili sinyalleri ileten kablolar.

Yumuşak dokular neden yahut nasıl yaralanırlar?

Yaralanmanın nedeni bezen yüksekten atlamak yahut çok ağır bir cismi kaldırmak üzere kuvvetli aktiviteler olabilir. Çok zorlanmaya bağlı ağrılar birdenbire yahut kısa bir mühlet içinde ortaya çıkar ve nedeni varsayım edilebilir. Başka yandan epey hafif ve yorucu olmayan aktiviteleri çok sık tekrarlamak, uzun müddet devam ettirmek yahut uzun müddet hareketsiz kalmak da bu dokuların yaralanmasına neden olabilir. Bu durumda ağrının nedeni fark edilemeyebilir. Yumuşak dokular metabolik yahut sistemik hastalıklardan (iltihaplı eklem romatizmaları, diyabet, vitamin/mineral eksiklikleri gibi) olumsuz etkilenebilirler. Lakin bu durumların öbür belirti ve bulguları da vardır.

Yumuşak doku yaralanmaları nasıl anlaşılır?

Yumuşak doku yaralanmaları çoklukla muayene ile anlaşılabilir. Ağrı bu hususta yol göstericidir. Fakat muayene bulguları baş karıştırıcı olabilir. Kuşku varsa manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yahut ultrasonografi (US) gerekir. Bazen kan tetkiki de gerekebilir.

Yumuşak doku yaralanmaları en sık nerelerde görülür?

Eğer bir eklemde ağrı varsa, ekseriyetle yumuşak doku yaralanmasından kelam edilebilir. Yaralanma rastgele bir bölgede olabilir ve yumuşak dokulardan rastgele birini yahut birkaçını etkileyebilir. Fakat ömür formuna, yapılan işe ve yaşa bağlı olarak kimi bölgelerde yaralanma daha sıktır. Mesela bilgisayar kullananlarda, el-el bileği, dirsek ve omuz, boyun ve sırt ağrıları daha sık görülür. Ayakta çalışanlarda ve yük kaldıranlarda ise bel, kalça, diz ağrıları daha sıktır.

Yumuşak doku yaralanmalarında ne yapılmalıdır?

Prof. Dr. Hasan Dursun’a göre; bu yaralanmalar lokal ağrı, enflamasyon, dejenerasyon ve fonksiyon bozukluğu gösteren klinik tablolar. Çoklukla çok kullanım yahut zorlamadan kaynaklanırlar. Yumuşak doku yaralanmasından kuşku edilen bir hastada tedaviye laboratuvar yahut radyolojik bir testten evvel öncelikle aşağıdaki süreçler yapılarak başlanabilir:

Ağrıyı arttıran faktörlerden kaçınmak: Ağrının oluşmasından evvelki olaylar ve aktiviteler, ağrının nüksetmesine de neden olabilir. Yanlış istirahat, oturma ya da çalışma durumu varsa düzeltilmeli, işten kaynaklanan gerinim, yeni bir hobi yahut tekrarlayan kuvvetli vazifeler varsa yük azaltılmalıdır, yapısal bozukluklar (örn. düz taban yahut iri göğüsler) varsa düzeltilmeli, eklemleri müdafaa yolları tavsiye edilmelidir.

Hastalığın ne olduğunu açıklamak: Romatoid artrit yahut kanser üzere daha önemli hastalıklar yerine yumuşak doku yaralanması olduğunu söylemek hastayı rahatlatır. Ayrıyeten sorunlarının “gerçek” olduğunu ve tedavi edilebileceğini bilmek hastanın telaşını giderebilir.

Ağrıyı tedavi etmek: Ağrı, kas spazmını teşvik edebilir, artan ağrı ve spazm kısır döngüsüne yol açabilir. Akut yaralanmalarda RICE rejimi faydalı olabilir:

• Rest- İstirahat
• Ice- Buz tatbiki
• Compression- Yaralı dokunun sıkıştırılması
• Elevation- Yaralanan dokunun askıya alınması
• Bunlara ek olarak antiromatizmal ilaç ve kremler kullanılabilir. Şayet kolay tedbirler kâfi olmamışsa, etkilenen bölgeye bir kortizon ve lokal anestetik karışımı enjekte etmek faydalı olabilir. Akupunktur, ağrıyı hafifletmek için kullanılan öteki bir metottur. Lakin klinik pahası tartışmalı olabilir. Botulinum toksin enjeksiyonları, daha ucuz casusların enjeksiyonundan üstün değildir.
• Olay yeni ise birinci muayenede, mesken programı formunda bir fizik tedavi ve antrenman programı verilmelidir. Aerobik idmanlar, kuvvet idmanı ve germe programını birleştiren bir tedavi programı önerilmelidir.
• Kronik yaralanmalarda bir fizik tedavi merkezinde formal bir fizik tedavi ve rehabilitasyon programı gerekir. Tedavi programının temeli tekrar uygun bir antrenman programıdır. Fakat aşağıdaki casuslar yaralı dokunun güzelleşmesine katkıda bulunabilir:
  • Yüzeyel sıcak yahut soğuk (Hotpack, infraruj, kriyoterapi gibi)
  • Diatermi (terapötik US, Hilterapi, kısa dalga, radar, manyetik alan tedavisi gibi)
  • Elektroterapi (Alçak ve orta frekanslı alternatif akımlar, galvanik akım)

Lokal kortizon ve lokal aneljezik enjeksiyonu kronik yaralanmalarda da tesirli olabilir. Ayrıyeten bu hastalarda proloterapi, ozon enjeksiyonu, PRP (plateletten güçlü plazma) enjeksiyonu üzere sistemler de denenebilir.

Ameliyat ne vakit gerekir?

Yumuşak doku yaralanmalarının tedavisinde çoklukla ameliyatsız usuller tercih edilse de kimi durumlarda cerrahi müdahale kaçınılmaz olabiliyor. Mevzuyla ilgili bilgi veren Çakmak Erdem Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Hasan Dursun, yumuşak doku yaralanmalarında cerrahi müdahalenin ne vakit gerekli olabileceğini şu sözlerle açıkladı: “Bazı durumlarda, baskı altında sıkışan dokuyu rahatlatmak yahut büsbütün kopmuş bir dokuyu onarmak için ameliyat gerekebilir. Cerrahi müdahale bazen birinci tedavi usulü olabilir ya da acil durumlarda kaçınılmaz hale gelebilir. Fakat birden fazla hastada ameliyatsız formüller tesirli sonuçlar verir ve cerrahi seçenek, sadece bu tedavilerden yarar görmeyen hastalar için değerlendirilmelidir.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı