Zona, suçiçeğine neden olan Varicella-Zoster virüsünün (VZV) latent hale geçtikten sonra tekrar etkinleşmesiyle ortaya çıkan ağrılı ve döküntülü bir hastalıktır. Çocuklukta suçiçeği geçiren bireylerde virüs, kranial hududun duyusal ganglionlarına yahut dorsal kök ganglionlarına yerleşerek yıllarca inaktif durumda kalabilir. Bağışıklık sisteminin zayıflaması, yaşlanma, gerilim yahut birtakım hastalıklar nedeniyle virüs yine etkin hale gelerek zona hastalığını tetikleyebilir. 

Zona hastalığı her yaşta görülebilse de, 50 yaş ve üzerindeki bireylerde daha sık rastlanır. Görülme sıklığı bağışıklık sistemiyle yakından bağlantılıdır. Yüksek bağışıklık düzeyini koruyan bireylerde zona nadiren gelişir. 

Zona tipik olarak ateş, halsizlik ve şiddetli ağrı ile ortaya çıkar ve bunu üç ila beş gün içinde cilt lezyonları takip eder. Lezyonlar başlangıçta maküler olarak başlar sonra süratle ağrılı veziküllere dönüşür ve tek bir dermatom içinde dağılır. Ciltte oluşan veziküller çoklukla patlar, ülserleşir ve sonunda kabuklanır. Döküntüler kuruyana kadar bu evre en bulaşıcı devirdir. Bu basamakta ağrı şiddetlidir ve çoklukla ağrı kesicilere karşılık vermez, 2-4 hafta sürebilir. Kronik enfeksiyon, 4 haftadan uzun süren tekrarlayan ağrı ile karakterizedir. Ağrının yanı sıra, hastalar; uyuşma, karıncalanma ve iğnelenme üzere hisler yaşarlar. 

Herpes zoster’in cilt lezyonları herpes simpleks, dermatitis herpetiformis, impetigo, kontakt dermatit, kandidiyazis, ilaç tepkileri ve böcek ısırıklarından ayırt edilmelidir. Cilt lezyonları gelişmeden evvel meydana gelen ağrı, klinikte birden fazla kere kolesistit, renal kolik yahut trigeminal nevralji üzere öteki ağrılı hastalıklarla karışabilmektedir. Bu yüzden ağrıyı tanımak ve tedaviyi en kısa müddette başlamak son derece kıymetlidir.

Komplikasyonları Nelerdir?

Zona hastalığının en yaygın komplikasyonu, döküntüler güzelleştikten sonra bile devam eden ve aylarca sürebilen şiddetli hudut ağrısıdır. Bu durum bilhassa yaşlı bireylerde daha sık görülür. Başka komplikasyonlar ortasında bakteriyel enfeksiyonlar, görme kaybı (eğer göz etrafında zona gelişirse) ve nadiren nörolojik problemler görülebilir.

Zona Aşısı Kimlere Yapılmalıdır ve Kimlere Yapılmamalıdır?

Zona bilhassa ileri yaşlarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde önemli komplikasyonlara yol açabilir. Aşı, hastalığa yakalanma riskini azaltmada ve komplikasyonların önlenmesinde tesirli bir usuldür. Zona aşısı, ekseriyetle 50 yaş ve üzerindeki yetişkinlere önerilir. Ayrıyeten, bağışıklık sistemi zayıf olan yahut kronik hastalığı bulunan 19 yaş ve üzerindeki bireyler de aşı için adaydır. Daha evvel zona geçirmiş olanlar yahut suçiçeği aşısı olmuş bireyler de aşı olabilir.

Aşı, şu durumlarda yapılmamalıdır:

Aşının rastgele bir bileşenine karşı önemli alerjik tepki hikayesi olan bireyler, faal zona  geçirenler; bu durumda aşılama, güzelleşme sonrasına ertelenmelidir. Hamilelere yahut 4 hafta içinde hamile kalmayı planlayan bayanlara, tedavi edilmeyen tüberkülozlu hastalara, 38,5 derecenin üzerinde ateşi olan  veya ağır şiddette akut hastalığı olanlara ve çocuklarda suçiçeği aşısının yerine yapılmamalıdır. Antiviral tedavi alan şahıslarda, aşı uygulanmadan en az 24 saat evvel ilaçlar kesilmelidir. Aşıdan en az 2 hafta sonra tedaviye devam edilebilir. 

Kaç Tip Zona Aşısı Vardır ve Hangisi Önerilir?

Günümüzde iki tip zona aşısı bulunmaktadır. Bunların birincisi, zayıflatılmış canlı virüs içeren Canlı Zoster Aşısı (ZVL). Bu aşı çoklukla 60 yaş ve üzerindeki bireylere tek doz olarak uygulanır. İkincisi ise canlı virüs içermeyen Rekombinant Zoster Aşısı (RZV). Bu aşı ise iki doz halinde uygulanır ve 50 yaş ve üzerindeki bireylere önerilir. İkinci doz, birinci dozdan 2-6 ay sonra yapılır. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde de kullanılabilir.

Rekombinant zoster aşısı (RZV), canlı zoster aşısına (ZVL) nazaran daha yüksek aktiflik ve uzun periyodik müdafaa sağladığı için daha fazla tercih edilmektedir. Ayrıyeten, canlı virüs içermemesi nedeniyle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde de inançla kullanılabilir.

Zona hastalığı geçiren biri tekrar zona olabilir mi? 

Zona hastalığını geçirdikten sonra, tekrar zona geçirme riski bulunmaktadır. Bu nedenle, daha evvel zona geçirmiş olsanız bile, zona aşısı olmanızı öneriyoruz. Lakin, aşının hastalığı geçirenlerde ne vakit yapılması gerektiği konusunda net bir görüş yoktur. Genel olarak, etkin zona enfeksiyonu sırasında aşı yapılması önerilmez; düzgünleşme sürecinin tamamlanması beklenir. Bu müddet bireyden bireye değişebileceğinden, en gerçek zamanlamayı hekiminizle belirlemek değerlidir.        

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı